تابلو برق تک ضرب
یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای راه اندازی و محافظت از الکتروموتور و پمپ، روش تک ضرب است. این روش که با عنوان روش مستقیم نیز شناخته میشود، هم برای موتورهای تکفاز و هم برای موتورهای سه فاز کاربرد دارد و قابل اعمال است. البته توجه داشته باشید که معمولا از این راهکار جهت راه اندازی الکتروموتورهایی در توان‌های پایین (توان کمتر از 11 کیلو وات) که جریان نامی پایینی دارد و تاثیر زیادی بر شبکه توزیع نخواهد داشت، استفاده میشود. پیش از تولید تابلو برق تک ضرب لازم است که تکنسین‌ها یا مهندسین برق اطلاعاتی همچون جریان نامی، توان موتور، نحوه اتصال و ولتاژ را مشخص نمایند. در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری را در رابطه با تابلو برق‌های تک ضرب مورد بررسی قرار دهیم.
راه اندازی الکتروموتور به روش تک ضرب یا مستقیم
همانطور که گفته شد می‌توان الکتروموتورها و مصرف کننده‌هایی که قدرت کمی دارند را به صورت مستقیم به شبکه متصل کرد. در این روش راه اندازی کلیدهای ساده‌ای همچون اهرمی، زبانه‌ای و یا غلتکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در روش تک ضرب به کمک یک کلید، جریان به صورت مستقیم به سیم پیچ‌های الکتروموتور متصل میشود. این کلید به صورت کلی تنها در دو حالت قطع و وصل قرار می‌گیرد و حالت دیگری ندارد.
کلیدهای مورد استفاده در جریان سه فاز معمولا دارای 6 کنتاکت هستند که کنتاکت‌های ورودی با حروف T، S و R مشخص می‌شوند. در واقع همان حروف سه فاز در شبکه هستند و سه کنتاکت خروجی با حروف U، V و W که محل اتصال به مصرف کننده شناخته می‌شوند، معرفی می‌گردند.
خاموش و روشن کردن تابلو برق تک ضرب
همانطور که از نام این نوع تابلو برق مشخص است، استارت موتور در آن به صورت مستقیم و تنها در یک مرحله انجام می‌گیرد؛ اما برای خاموش و روشن کردن موتور، لازم است کلیدهایی در آن تعبیه شوند. کلیدهایی که برای این کار مناسب هستند، همان کنتاکتورهای قدرت خواهند بود که به شما امکان خاموش یا روشن کردن موتورهای سه فاز را به صورت مستقیم یا تک ضرب می‌دهند. کنترل و مدیریت کنتاکتور نیز می‌تواند به وسیله کلیدهایی همچون شاسی استارت، شاسی امرجنسی و یا حتی سیگنال‌های PLC انجام شود.
تجهیزات مورد نیاز برای ساخت تابلو برق تک ضرب
- کلید ورودی (یکی از گزینه‌های: کلید مینیاتوری، فیوز، کلید حرارتی یا کلید اتوماتیک کمپکت)
- کنتاکتور
- رله حرارتی (بیمتال)
- کنترل فاز (در صورت استفاده از موتورهای سه فاز)
- شاستی استپ و استارت دوبل
- لامپ سیگنال
- ترمینال
- تابلو برق متناسب با محیط
مهم ترین اصول تولید تابلو برق تک ضرب
ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین اصولی که لازم است در هنگام تولید تابلو برق رعایت شود، توجه به ایمنی کامل، عملکرد صحیح تابلو برق، محاسبه خطاهای انسانی و همچنین داشتن صرفه اقتصادی به شمار می‌رود. در واقع اگر میزان کارکرد تابلو برق تقریبا مشخص باشد، می‌توان پیش بینی نمود که با استفاده از آن، تا چه حد نیاز پروژه رفع می‌گردد. همچنین در صورتی که به خطاهای انسانی توجه شود، جلوی بسیاری از آسیب‌های احتمالی ناشی از سهل انگاری اپراتور گرفته میشود.
با توجه به اهمیت بالای تابلوهای برق در ساختمان‌ها، رعایت تمامی استانداردهای جهانی در ساخت این دستگاه‌ها الزامی خواهد بود. در ساخت و تولید تابلو برق تک ضرب باید توجه داشته باشید که توان کلید محافظ باید بین 1.5 تا 2 برابر جریان موتور باشد و با توجه به قطع و وصلی زیاد کنتاکتور، باید آن را 1.5 تا 2 برابر بیشتر نسبت به تعداد ضربات محاسبه کنید.
مدار تابلو برق تک ضرب
در تابلوهای برق اصولا باید از تجهیزات مناسب استفاده شود تا علاوه بر کارایی بهتر، از بروز حوادث و خسارات نیز جلوگیری نمود. مدار راه اندازی تک ضرب در یک الکتروموتور، معمولا از دو بخش فرمان و قدرت تشکیل میشود. در قسمت ابتدایی مدار فرمان بریکر همراه ذوب شونده سه فاز قرار داده میشود تا از مدار در برابر اتصال کوتاه و اضافه بار محافظت گردد.
توجه داشته باشید که برای راه اندازی الکتروموتور سه فاز، نیاز به سه عدد پلاتین قدرت و یک کنتاکتور که قدرت مناسبی داشته باشد، نیاز داریم. پس از قرار دادن بریکر، نوبت به کنتاکتور می‌رسد که به وسیله سیم به آن متصل میشود. محل قرارگیری بیمتال پس از کنتاکتور است. از این قطعه برای جلوگیری از اضافه بار و اتصال کوتاه استفاده میشود و وجود آن در این نوع تابلو برق حیاتی محسوب میشود. سه فاز خروجی کنتاکتور از بی متال گذر داده میشود و وارد الکتروموتور می‌گردد. توجه داشته باشید که رله فرمان به عنوان یکی از تجهیزات حفاظتی تابلو برق، در بالاترین بخش قرار می‌گیرد و تنها در صورتی باید بسته شود که ولتاژ مورد نظر نرمال باشد.
در تابلو برق تک ضرب، کنترل فاز به صورت مستقیم در مدار قدرت قرار نمی‌گیرد؛ بلکه با استفاده از کنتاگکت کمکی در مدار فرمان قرار گرفته و وظیفه کنترل مدار اصلی را بر عهده خواهد داشت. در روش راه اندازی تک ضرب، جریان راه اندازی موتور محدود نمی‌شود، از این رو در لحظه استارت موتور جریان توانایی آن را خواهد داشت که (بسته به اندازه و توان موتور شما) بین 6 تا 16 برابر جریان نامی افزایش پیدا کند.
مزایای استفاده از تابلو برق تک ضرب
- ساده و ارزان بودن: با توجه به اینکه تجهیزات لازم برای تولید این نوع تابلو برق محدود است، می‌توان گفت که با کمترین تجهیزات و پیچیدگی رو به رو هستیم و مسلما هزینه کمتری را برایمان به دنبال خواهد داشت.
- گشتاور بالا: در روش راه اندازی تک ضرب گشتاور الکتروموتور در بالاترین و بیشترین حد خود قرار دارد و می‌تواند حتی سخت‌ترین و سنگین‌ترین بارها را نیز در سریع‌ترین زمان ممکن راه اندازی کند.
- عیب یابی آسان: از آنجا که این روش راه اندازی تقریبا ساده است، می‌توان گفت که عیب یابی آن نیز نسبت به ساری روش‌ها ساده‌تر است.
بیشترین کاربرد تابلو برق تک ضرب
در بسیاری از موارد استفاده از روش راه اندازی الکتروموتور به صورت تک ضرب، مناسب و کاربردی است و شما را از روش‌های پیچیده و گران قیمت بی‌نیاز می‌سازد. از جمله این نوع مکان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در مکان‌هایی که قدرت الکتروموتور در مقایسه با شبکه برق بسیار زیاد نیست و تفاوت بالایی با آن ندارد و استفاده از این روش در ولتاژ شبکه خللی ایجاد نمی‌کند.
- در صورتی که فاصله زمانی استارت خوردن الکتروموتور طولانی باشد و به عنوان مثال تنها یک بار در 24 ساعت استارت شود.
- در صورتی که بار مکانیکی متصل به الکتروموتور دارای دمپر باشد و این دمپر مانع ضربات مکانیکی در راه اندازی سیستم شود.
- چنانچه سیستم و بار به گونه‌ای باشد که گشتاور و شتاب راه اندازی بالا مشکلی در آن ایجاد نکند تابلو برق تک ضرب استفاده میشود.
کلام پایانی
با وجود اینکه روش‌های راه اندازی الکتروموتورها هنوزم هم در حال تکامل و گسترش هستند اما با این حال هنوز هم روش‌هایی مانند روش تک ضرب به دلیل ساده و اقتصادی بودن، کاربردهای زیادی دارد. همانطور که در این مقاله گفته شد، تابلو برق تک ضرب به تابلو برقی گفته میشود که به روش مستقیم راه اندازی شده باشد؛ در واقع در این روش الکتروموتور به صورت مستقیم به شبکه متصل شده و به کمک یک کلید جریان برق قطع یا وصل می شود. این روش تنها برای الکتروموتورهایی با توان کمتر از 11 کیلو وات مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل محدود بودن تجهیزات به کار رفته و همینطور ساده بودن آن، نصب و عیب یابی آسانی دارد.
