نحوه بستن کنترل فاز با کنتاکتور + عیب یابی

کنترل فاز یا رله کنترل فاز یکی از تجهیزات حفاظتی و کنترلی به شمار می‌رود که از آن در تابلو برق‌ها استفاده می‌کنند. این دستگاه الکترونیکی، وظیفه دارد تا از تجهیزات داخل تابلو برق در برابر اختلالات شبکه محافظت نماید. البته از کنترل فاز در تمام مدارات کنترلی و قدرتی استفاده می‌شود. 

با توجه به اینکه این رله‌ها به تنهایی نمی توانند مدار قدرت را قطع نمایند، معمولا خروجی آن‌ها به بوبین کنتاکتورها یا ورودی کنترلرهای صنعتی متصل می‌شود؛ بدین ترتیب هر گاه اختلالی را در مدار تشخیص داده و اعلام خطا نماید، فرمان قطع مدار قدرت صادر می‌شود. با توجه به حساس بودن نحوه بستن این دستگاه با کنتاکتور لازم است تا اطلاعات جامعی در این رابطه داشته باشید. در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی کامل آن بپردازیم.

کاربرد کنترل فاز 

اگرچه در بسیاری از موارد، کنترل فاز برای حفاظت از مدارهای موتورهای الکتریکی و تابلو برق مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در واقع کنترل فاز به منظور حفاظت از موتور در مقابل عدم تقارن فازها، عدم توالی فازها، دو فاز شدن موتور و... طراحی شده است. این دستگاه باید بتواند با بروز هر نوع خطایی در سیستم، جریان عبوری از مدار را قطع نماید تا اجزای آن دچار آسیب دیدگی نشوند. رله کنترل فاز به شما امکان اندازه گیری پارامترهای مختلفی از جمله عدم تقارن در فازها، تغییر توالی آن‌ها، افت و افزایش ولتاژ، قطع شدگی یک یا دو فاز از مدار و... را می‌دهد. 

کنترل فاز در دو نوع تک فاز و سه فاز به تولید می‌رسد که تفاوت عملکردی بین آن‌ها دیده نمی‌شود اما نوع مدار و سیم کشی آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. نوع تک فاز این دستگاه برای بالا بردن امنیت سیستم‌های الکتریکی ساختمان‌های مسکونی و اداری کاربرد دارد. این نوع کنترل فاز شما را از محافظ‌های جداگانه برای وسایل برقی بی‌نیاز می‌سازد. در نوع سه فاز این دستگاه نیاز به سه فاز ورودی خواهید داشت که در ادامه بیشتر به آن می‌پردازیم.

نحوه بستن کنترل فاز با کنتاکتور

با توجه به اینکه رله کنترل فاز نمی‌تواند سه فاز را به طور مستقیم قطع و وصل نماید، لازم است تا از یک کنتاکتور برای این کار استفاده گردد. بنابراین اولین قدم برای بستن کنترل فاز با کنتاکتور، سیم کشی دستگاه است. برای انجا سیم کشی باید بدانید که برای عملکرد کنترل فاز لازم است که سه ورودی را به آن متصل کنید اما برای بخش خروجی تنها باید پایه‌های 15 و 18 به کنتاکتور متصل گردند.

قدم بعد از سیم کشی، تنظیم نمودن پارامترهای میزان حساسیت به عدم تقارن فازها و زمان وصل رله خواهد بود. شما می‌توانید میزان حساسیت به عدم تقارن فازها را بین 7 تا 25 درصد تنظیم کنید. بدین ترتیب هرگاه که اختلاف ولتاژ میان فازها از مقدار تعیین شده بیشتر باشد، کنتاکتور یا رله خروجی قطع می‌گردد. زمان وصل رله را نیز می‌توانید مابین 2 تا نهایتا 240 ثانیه تنظیم کنید تا پس از زمان تعیین شده، کنتاکتور برق دار شود. 

نکات کلی برای بستن کنترل فاز به کنتاکتور

●    از خاموش و ایمن بودن منبع تغذیه کنترل فاز و کنتاکتور پیش از اتصال مطمئن شوید. 
●    مدار کنترل کنتاکتور را پس از شناسایی به کنتاکت‌های خروجی کنترل فاز متصل کنید.
●    پس از اتصال مدار برق کنتاکتور، جریان پرقدرتی به تجهیزات متصل به آن انتقال می‌یابد.
●    پس از بستن کنترل فاز به کنتاکتور، نظارت بر منبع تغذیه از وظایف مهم کنترل فاز خواهد بود اما مدار برق کنتاکتور را نمی‌تواند مستقیما کنترل نماید.
●    از اتصال صحیح، عدم شل بودن سیم‌ها و عدم ایمنی آن‌ها اطمینان حاصل نمایید.

نحوه عیب یابی در هنگام بستن کنترل فاز با کنتاکتور

در برخی موارد احتمال آن وجود دارد که در زمان بستن کنترل فاز به کنتاکتور با مشکلاتی روبه‌رو شوید. از این رو لازم است تا بتوانید این مشکلات و عیب‌ها را شناسایی و حل نمایید. در ادامه به برخی از مهم‌ترین مواردی که ممکن است اتفاق بیفتد اشاره می‌کنیم:

قطع و وصل شدن کنتاکتور

 در صورتی که با این مشکل مواجه شدید باید بدانید که احتمالا یا کنتاکتور کمی توان نگهداری مدار نگهدارنده را ندارد و یا کنتاکتور دچار قطع شدگی جریان مستقیم شده است. در این حالت باید کنتاکت‌ها را تمیز و اتصالات را کنترل نمایید. همچنین لازم است که مقاومت پیش گذار را تعمیر و یا در صورت نیاز تعویض نمایید.

گرم شدن زیاد کنتاکتور

 توجه داشته باشید که در صورت بسته نشدن مدار هسته و وجود فاصله هوایی بین آن، احتمال به وجود آمدن این مشکل وجود دارد. علاوه بر این ممکن است این عیب به خاطر دلایل دیگری نیز به وجود آمده باشد؛ به عنوان مثال اگر در جریان مستقیم کنتاکت کمکی باز نشود یا مقاومت پیش گذار دچار اتصالی شده باشد، گرم شدن کنتاکتور را شاهد خواهید بود. برای رفع این مشکل می‌توانید مسیر حرکت هسته را به کمک بنزین تمیز نموده، بویین کنتاکتور را تعمیر یا تعویض نمایید و یا به تعویض مقاومت پیش گذار بپردازید.

صدا دار بودن کنتاکتور

 صحیح و اصولی بسته نشدن مدار و یا قطع شدن حلقه اتصال کوتاه روی هسته، از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند به بروز این عیب منجر شوند. تمیز کردن مسیر حرکت هسته با بنزین، خارج کردن و نصب صحیح آن می‌تواند این عیب را رفع نماید. در صورتی که مشکل حل نشد لازم است حلقه اتصال کوتاه هسته را تعمیر یا تعویض نمایید.

قطع نشدن کنتاکتور

 اگر قطعات اتصال کنتاکتور به یکدیگر جوش خورده باشند و عمرشان به آخر رسیده باشد، ممکن است شما با این عیب رو به رو شوید. برای حل این مشکل لازم است تا کنتاکت‌های کنتاکتور را تعویض و یا تعمیر نمایید و پس از کنترل سیم‌ها، مشکلات احتمالی‌شان را از بین ببرید.

کلام پایانی

دستگاه کنترل فاز یکی از مهم‌ترین اجزایی است که برای نظارت و محافظت از سیستم‌های الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه این دستگاه به طور مستقیم نمی‌تواند جریان مدار را به صورت مستقیم کنترل و قطع کند، لازم است تا به کنتاکتور متصل شود. در این بخش نکات و نحوه بستن کنترل فاز با کنتاکتور را به همراه راه‌هایی برای عیب یابی آن بیان کردیم.